„Śledztwo będzie dla nas rozrywką”. Słowa wypowiedziane przez Auguste’a Dupina, bohatera jednego z opowiadań autorstwa Edgara Allana Poe podzielało nie tylko wielu literackich detektywów, ale też pasjonatów powieści detektywistycznej. Ten stosunkowo nowy gatunek powieści kryminalnej bardzo szybko zyskał wiernych czytelników. Z czego wynika fenomen tego rodzaju książek, na podstawie których powstało już tak wiele filmów?
Powieść detektywistyczna jest odmianą powieści kryminalnej, koncentrującej się na śledztwie, które podjęto w związku ze zbrodnią przedstawioną zawsze na wstępie. Jej początki sięgają przełomu XVIII i XIX wieku, ale dopiero Edgar Allan Poe nadał jej ostateczny kształt opowiadaniem „Zabójstwo przy Rue Morgue” z 1841 roku. Gatunek od razu zyskał sympatyków, dzięki czemu główny bohater, pierwszy w historii literatury detektyw, mógł pojawić się w dwóch kolejnych odsłonach: „Tajemnica Marii Roget” (1842) i „Skradziony list” (1844). Czym zatem charakteryzuje się powieść detektywistyczna stworzona przez E. A. Poe?
1. Fabuła.
Charakteryzuje się odwróconym porządkiem, który to czyni powieść tak wciągającą. Liczne retrospekcje i ukryte wskazówki sprawiają, że nie tylko detektyw próbuje rozwikłać sprawę, ale też niejako „asystujący” mu czytelnik. Fabuła jest tak konstruowana, że wymaga logicznego myślenia zarówno od detektywa, jak i czytelnika, który niemal na każdym etapie powieści usilnie stara się przewidzieć jej zakończenie – a to pojawia się dopiero na ostatnich stronach spisanej przez autora historii.
2. Świat przedstawiony.
Stanowi określoną przestrzeń, której częścią są wszyscy bohaterowie – detektyw i podejrzani. Żaden z nich nie wychodzi poza obszar wyznaczony granicami nakreślonymi ręką autora. Detektyw poznaje świat przedstawiony, odkrywając go przed czytelnikiem. Jednocześnie porządkuje w nim to, co zburzyła zbrodnia.
3. Główny bohater.
Jest nim detektyw, który może być przedstawicielem prawa lub amatorem. Zawsze jednak jest postacią o nietuzinkowej osobowości, człowiekiem inteligentnym i spostrzegawczym, racjonalnie i logicznie myślącym, posługującym się dedukcją w prowadzonym śledztwie. W oryginalny sposób prezentuje czytelnikowi świat, w którym sam się porusza. Odsłania przed nim swoje myśli, dzieli się spostrzeżeniami, pozwala wspólnie z nim odkrywać tajemnicę, która jest zalążkiem wciągającej fabuły.
4. Realizm.
Znaczenie wiarygodności w przypadku powieści detektywistycznej wskazał Raymond Chandler. Jego zdaniem, każdy aspekt fabuły musi być realistyczny – miejsce, atmosfera, bohaterowie i kierujące nimi motywacje. Realizm i wiarygodność to niezbędne komponenty powieści, której bohater posługuje się czystym rozumem w prowadzonym śledztwie.
To, co zapoczątkował E. A. Poe kontynuowali kolejni pisarze, jak Agatha Christie, Arthur Conan Doyle czy Georges Simenon. Do dziś stworzeni przez nich słynni detektywi, Herkules Poirot, Sherlock Holmes czy Jules Maigret fascynują kolejne pokolenia czytelników. Są również inspiracją dla pisarzy kreujących ich następców, profesjonalistów lub amatorów, którzy rozwiązują najbardziej tajemnicze kryminalne zagadki.
Artykuł powstał przy współpracy z księgarnią
